CBD na endometriozę.
Czy endometrioza jest spowodowana niedoborem endokannabinoidów i czy fitokannabinoidy mogą być wsparciem?
Endometrioza, jest chorobą która dotyka 1 na 10 kobiet w wieku rozrodczym. To oszałamiająca liczba 176 milionów kobiet na całym świecie1. Z powodów nie do końca poznanych, tkanka endometrium (błona śluzowa macicy) zaczyna rosnąć poza macicą, gromadząc się wokół pobliskich narządów zlokalizowanych w miednicy, takich jak jajowody, jajniki, pęcherz i jelita. Problem w tym, że za każdym razem, gdy kobieta przechodzi fazę krwawienia w swoim cyklu miesięcznym, to samo dzieje się z nieprawidłowo umiejscowionymi komórkami endometrium. W ich przypadku krew nie ma dokąd wydostać się z organizmu, powodując ból, stan zapalny, a w niektórych przypadkach tworzenie tkanki bliznowatej. Nie wszystkie kobiety odczuwają silny ból, ale nawet w tych mniej ciężkich przypadkach, nieleczona endometrioza może prowadzić do bezpłodności.
KOBIECA RZECZ
Laura, 29 lat z Wielkiej Brytanii autorka The Endo Monologues, zaczęła zauważać, że miała cięższe miesiączki niż jej czternastoletnie koleżanki. Jak wiele kobiet i dziewcząt z „problemowymi okresami” wzięła leki, które na początku pomogły. „Mój ból zaczął się nasilać, gdy byłam nastolatką, blisko dwudziestki ”- wspomina Laura. „Tęskniłam za szkołą, zaczęłam być nieobecna na uniwersytecie. I po prostu czułam się, jakby gorący nóż wbijał mi się w okolice miednicy i pleców ”. Nawiązując do doświadczeń większości pacjentek z endometriozą, ból był gorszy podczas okresu. „Byłam przykuta do łóżka” – mówi Laura. „Bycie na pigułce w pewnym sensie łagodziło to, ale chodzenie do toalety bolało, poruszanie się bolało, spanie bolało, nie mogłam uprawiać seksu, stawało to się nie do zniesienia”.
Przez lata ból Laury nie był traktowany na poważnie, co odzwierciedla ogólne uprzedzenia płciowe w badaniach nad lekami i samej medycynie2. Istnieją raporty, iż w przypadku bólu, kobiety częściej niż mężczyźni otrzymują środki uspokajające, a nie faktyczne leki przeciwbólowe. Prawdopodobnie wynika z błędnego związku między zdrowiem kobiet a histerią, co sięga aż czasów starożytnej grecji3. To z pewnością miało miejsce w historii Laury. „Sugerowano mi, że po prostu dramatyzuje i może przesadzam, że chciałam zwrócić na siebie uwagę. Powiedzieli: „No cóż, wiesz, to tylko okres, tak to jest”.
WYTRWAŁE KOMÓRKI
Laurę lekarz oskarżał nawet o rozwiązłość i została wysłana do kliniki chorób przenoszonych drogą płciową, zanim jej objawy zostały potraktowane poważnie. Laparoskopia ujawniła endometriozę 4 stopnia na jajnikach, macicy i pęcherzu. Zabłąkaną tkankę endometrium usunięto chirurgicznie. Ale komórki endometrium są wytrwałe, a operacja zapewnia tylko chwilowe wytchnienie od bólu. Tkanka prawie zawsze powraca, czemu towarzyszą te same nieprzyjemne objawy. Oprócz dostępnych bez recepty leków przeciwbólowych, takich jak NSAID (niesteroidowe leki przeciwzapalne) i paracetamol, standardowe metody leczenia obejmują pigułkę antykoncepcyjną lub spiralę zawierającą progesteron, co ogranicza rozwój endometriozy u pewnego odsetka pacjentek (z drugiej strony estrogen może pobudzać endometrium do wzrostu i rozprzestrzeniania się). Ponieważ wiele pacjentek wciąż cierpi z powodu ogromnego bólu, w celu poprawy ich samopoczucia stosuje się metody takie jak techniki oddychania, joga i rozciąganie, a także konopie i olej CBD. Pewna australijska ankieta internetowa w której przeprowadzono wywiad z kobietami z grupy wsparcia endometriozy wykazała, że konopie i olejki CBD były najskuteczniejsze ze wszystkich technik w przypadku bólu związanego z endometriozą4.
Dla Laury olej CBD był przełomem w radzeniu sobie z jej objawami. Dzięki sugestiom zebranym na forach internetowych dotyczących endometriozy, zaczęła stosować CBD. „Skończyłam butelkę i pomyślałam, czy to coś zmieniło?” wspomina Laura. „A potem, po tygodniowej przerwie w przyjmowaniu CBD, zdałam sobie sprawę, jak bardzo odczuwam ból. Pomyślałam, że, muszę to nadal brać, jeśli mam naprawdę ostry nawrót choroby. Efekt był taki, że przez prawie rok nie musiałam używać dostępnych bez recepty środków przeciwbólowych. Kilka razy mi się skończyło i tak bardzo cierpiałam, że utknąłem w łóżku lub musiałem wracać do domu z pracy, ponieważ nie mogłam się ruszyć. Więc teraz używam go regularnie. I to bardzo wpłynęło na mój poziom bólu i zdrowie psychiczne. Po prostu czuję się lepiej, kiedy to biorę ”.
ENDOMETRIOZA I ZABURZENIA ENDOKANNABINOIDÓW
Chociaż konopie przynoszą ulgę tysiącom, jeśli nie milionom kobiet na całym świecie z endometriozą, możliwe jest, że potencjał terapeutyczny rośliny wykracza poza zwalczanie bólu i może ograniczyć rozprzestrzenianie się komórek endometrium w organizmie. Podobnie jak w przypadku raka, komórki endometrium uparcie odmawiają śmierci i migracji do innych części ludzkiego organizmu. Działając optymalnie, układ endokannabinoidowy – wrodzony układ regulacyjny organizmu – powinien być w stanie powodować apoptozę (naturalną śmierć komórki) i zapobiegać niepożądanej proliferacji komórek. Jednak w przypadku endometriozy, z jakiegoś powodu komórki buntują się. Naukowcy nie rozumieją dokładnie, jak i dlaczego tak się dzieje. Podczas gdy liczne historie użytkowników potwierdzają skuteczność konopi w łagodzeniu objawów, mechanizmy molekularne wciąż wymagają wyjaśnienia.
Czy dysfunkcja układu endokannabinoidowego może być czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju endometriozy? Projekt CBD postawił to pytanie bezpośrednio dr Ethanowi Russo, który pierwotnie ukuł określenie Kliniczny Niedobór Endokannabinoidów. Dr Russo jest obecnie dyrektorem CReDO Science, firmy opracowującej i komercjalizującej innowacje związane z kannabinoidami do zastosowań medycznych, diagnostycznych i przemysłowych. Russo sugeruje, że dysfunkcja receptorów kannabinoidowych (CB1 i CB2) może wyjaśniać, dlaczego nadpobudliwe komórki nie są kontrolowane w przebiegu endometriozy. „W endometriozie, w porównaniu z grupą kontrolną, nastąpił spadek ilości zarówno receptorów CB1, jak i CB2” – zauważa.
THC I ŚMIERĆ KOMÓREK
Można więc przypuszczać, że przy mniejszej liczbie receptorów CB1 i CB2 w tkance endometrium, które są dostępne do wiązania się z endokannabinoidami, naturalny proces apoptozy może zostać zakłócony, umożliwiając rozmnażanie się i rozprzestrzenianie nieprawidłowych komórek. W badaniach przedklinicznych związki kannabinoidowe – endogenne, fito lub syntetyczne – które działają na te dwa receptory wydają się kontrolować rozwój endometriozy. „W 2017 roku przeprowadzono badanie5”, wspomina Russo, „które wykazało, że leki stymulujące receptory CB1 i CB2 są odpowiedzialne za zmniejszoną proliferację i wzrost tkanki endometrium oraz promowanie jej rozpadu lub tak zwanej apoptozy. Brzmi to źle, ale jest to naturalna, zaprogramowana śmierć komórki, która powinna wystąpić w zdrowych komórkach i jest tracona w przypadku nieprawidłowego wzrostu, takiego jak guzy lub endometrioza. Pomaga to wyjaśnić, dlaczego THC [tetrahydrokannabinol] i potencjalnie inne składniki konopi byłyby pomocne objawowo, a także wpływają na rzeczywisty patologiczny proces endometriozy”.
W niedawno opublikowanym artykule6 badającym wpływ THC na mysi model endometriozy, psychotropowy kannabinoid nie tylko zmniejszył wymiar bólu, ale także ograniczył rozwój torbieli endometrium. Russo uważa, że nie tylko aktywność wiązania THC w CB1 i CB2 może ograniczyć rozprzestrzenianie się komórek endometrium. Inne receptory poza układem endokannabinoidowym mogą również regulować objawy i postęp tej choroby.
CBD ŁAGODZĄCE BÓL
Fora pacjentów z endometriozą pełne są relacji pacjentek, które odczuwają ulgę w bólu po przyjmowaniu oleju CBD. Może to być związane z aktywacją przez CBD receptora waniloidowego TRPV1, którego nadmierna ekspresja może występować u pacjentek z endometriozą. TRPV17 to nieselektywny kanał jonowy, którego stymulacja prowadzi do bolesnego uczucia pieczenia. Według Russo „Kanabidiol jest stymulatorem receptora TRPV1, który jest w stanie go odczulić. W ten sposób można powiedzieć, że po krótkiej stymulacji receptor TRPV1 już nie reaguje. Jest to sposób na leczenie bólu”. Rzeczywiście, kojące odczucie „gorącej podkładki” jest częściowo spowodowane łagodną aktywacją wrażliwych na ciepło receptorów TRPV1, co prowadzi do odczulania i uśmierzania bólu8. Russo zwraca również uwagę na GPR18 – inny receptor, który może odgrywać rolę w endometriozie. GPR18 jest aktywowany przez kilka endogennych neuroprzekaźników lipidowych, które również oddziałują z układem endokannabinoidowym. Na przykład wiadomo, że GPR18 wiąże się z N-arachidonylo-glicyną (NAGly), związkiem powstającym, gdy anandamid (endokannabinoid) jest metabolizowany przez enzym FAAH. Hamując FAAH, kannabidiol (CBD) spowalnia rozkład anandamidu na NAGly (stymulant GPR18) i inne metabolity. Russo mówi że: „Wiemy, że stymulowanie GPR18 zwiększa migrację komórek. Na przykład w przypadku raka, jeśli masz coś, co stymuluje GPR18, zwiększa to prawdopodobieństwo przerzutów. Ponieważ CBD okazał się antagonistą receptora GPR18, powinien on pomóc w zapobieganiu nieprawidłowemu rozprzestrzenianiu się tkanki endometrium.”
Jednak, jak to często bywa w przedklinicznych badaniach nad kannabinoidami, jest więcej pytań niż odpowiedzi i nic nie jest tak jasne, jak się wydaje. Sprzeczne odkrycia nie są rzadkością w przypadku namierzania receptora, takiego jak włącznik/wyłącznik. Zarówno THC, jak i anandamid aktywują receptor, a aktywacja tego receptora promuje migrację komórek endometrium – nie jest to pożądany efekt terapeutyczny dla pacjentki z endometriozą10. Badania przeprowadzone przez grupę Heather Bradshaw z Indiana University sugerują, że deregulacja systemu endokannabinoidowego – w szczególności nieprawidłowy metabolizm anandamidu – może być kluczowym czynnikiem w etiologii endometriozy. I chociaż potencjał CBD do powstrzymania migracji komórek endometrium jest na tym etapie spekulacyjny, jego skuteczność jako środka przeciwbólowego jest bardzo ceniona przez kobiety z endometriozą.
PEŁNE SPEKTRUM, NIE IZOLATY
Przy rozmowie o poszczególnych kannabinoidach i mechanizmach ich działania, można by pomyśleć, że pełne spektrum kannabinoidów konopnych nie pomaga w przebiegu endometriozy. Zdeklarowany zwolennik efektu pełnego spektrum, dr Russo jest nieugięty w kwestii znaczenia medycyny konopnej w leczeniu endometriozy i innych schorzeń11. Utrzymuje on, że „istnieje wiele składników konopi, które można połączyć w odpowiedni preparat do leczenia endometriozy, zarówno pod względem objawów, bólu, jak i wpływu na sam proces chorobowy”. „Mamy tutaj do czynienia ze złożonymi problemami”, mówi. „W dzisiejszych czasach rzadko się zdarza, aby problem taki jak endometrioza, rak lub cukrzyca były skutecznie leczone jednym środkiem. W tradycyjnej farmakologii wybiera się cel i szuka konkretnego rozwiązania, ale to ignorowanie szerszego obrazu. To niespotykane, aby jeden leczący mechanizm objął swoim zakresem cały zespół powiązanych objawów”. „I to jest sytuacja, w której lubię przypominać ludziom, że w historii ludzkości rośliny były lekarstwem… Opracowaliśmy nowe związki chemiczne – leki – ale wiele z nich wywodzi się bezpośrednio lub pośrednio z substancji pochodzenia roślinnego. Często będą one nie tylko równie lub bardziej skuteczne, ale zazwyczaj będą miały mniej skutków ubocznych niż niektóre syntetyczne molekuły, których nasz organizm może nie rozpoznać lub wystarczająco dobrze rozłożyć.”
BADANIA KLINICZNE ENDOMETRIOZY
Być może kolejnym odzwierciedleniem niedowartościowania zdrowia kobiet w badaniach naukowych, jest fakt że, do tej pory nie przeprowadzono żadnych badań klinicznych oceniających skuteczność leków konopnych u kobiet z endometriozą. Najbliższym przykładem jest randomizowane badanie sprawdzające skuteczność N-palmitoiloetanoloaminy (PEA), endogennej lipidowej cząsteczki sygnalizacyjnej (bliska krewna anandamidu), obok trans-polidatyny (naturalnego prekursora resweratrolu) w leczeniu przewlekłego bólu miednicy związanego z endometriozą. 12Leczenie PEA/polidatyną było obiecujące, lek był skuteczniejszy niż placebo w zmniejszaniu skurczów, bólu podczas stosunku i ogólnego bólu miednicy, ale nie tak skuteczny jak niesteroidowy lek przeciwzapalny zastosowany w badaniu. W przygotowaniu są dwa badania kliniczne fitokannabinoidów. W hiszpańskim, otwartym badaniu fazy II13, zostanie podany THC i CBD w stosunku 1:1, w celu zmniejszenia przeczulicy bólowej u pacjentek z endometriozą. W innym badaniu fazy III14 z podwójnie ślepą próbą, pacjentki otrzymają octan noretyndronu (leczenie hormonalne), oraz 10 mg lub 20 mg CBD w leczeniu bólu związanego z endometriozą.
Minie jednak wiele lat, zanim zebrane zostaną wystarczające dowody, aby przekonać lekarzy, że kannabinoidy są skutecznym sposobem radzenia sobie z objawami endometriozy. W międzyczasie konopie bez wątpienia nadal będzie odgrywać ważną rolę w radzeniu sobie z bólem związanym z endometriozą.
Pełny wywiad dr Ethana Russo na temat niedoboru endokannabinoidów można usłyszeć w podkaście Cannabis Voices.
https://www.projectcbd.org/medicine/cbd-cannabis-endometriosis
Bibliografia:
1. Peter A W Rogers et al, Priorities for endometriosis research: recommendations from an international consensus workshop. Reprod Sci 2009 Apr;16(4):335-46.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19196878/
2. Laura Kiesel, Women and pain: Disparities in experience and treatment. Harvard Health Publishing. October 09, 2017.
https://www.health.harvard.edu/blog/women-and-pain-disparities-in-experience-and-treatment-2017100912562
3. Gabrielle Jackson, Pain and Prejudice: A Call to Arms for Women and Their Bodies.
4. Mike Armour et al, Self-management strategies amongst Australian women with endometriosis: a national online survey. BMC Complementary and Alternative Medicine Volume 19, Article number: 17 (2019).
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30646891/
5. Elif Bilgic et al, Endocannabinoids modulate apoptosis in endometriosis and adenomyosis. Acta Histochem 2017 Jun;119(5):523-532
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28549792/
6. Alejandra Escudero-Lara et al, Disease-modifying effects of natural Δ9-tetrahydrocannabinol in endometriosis-associated pain. eLife. 2020
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31931958/
7. Bohonyi N et al. Local upregulation of transient receptor potential ankyrin 1 and transient receptor potential vanilloid 1 ion channels in rectosigmoid deep infiltrating endometriosis. Mol Pain. 2017;13:1744806917705564.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28478727/
8. Alok Jha, Heat ‘relieves internal pain.’ The Guardian. 5 July 2006.
https://www.theguardian.com/science/2006/jul/05/health.society
9. Pertwee, Handbook of Cannabis, Oxford University Press.
https://oxford.universitypressscholarship.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199662685.001.0001/acprof-9780199662685
10. McHugh, Douglas et al. Δ(9) -Tetrahydrocannabinol and N-arachidonyl glycine are full agonists at GPR18 receptors and induce migration in human endometrial HEC-1B cells. British journal of pharmacology vol. 165,8 (2012): 2414-24.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21595653/
11. Russo EB. Taming THC: potential cannabis synergy and phytocannabinoid-terpenoid entourage effects. Br J Pharmacol. 2011;163(7):1344-1364
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21749363/
12. Luigi Cobellis et al, Effectiveness of the association micronized N-Palmitoylethanolamine (PEA)-transpolydatin in the treatment of chronic pelvic pain related to endometriosis after laparoscopic assessment: a pilot study. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2011 Sep;158(1):82-6.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21601979/
13. Effect of Cannabinoid (THC / CBD 50%) on Hyperalgesia in Patients With Deep Endometriosis (EdomTHC). ClinicalTrials.gov.
https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT03875261
14. Cannabidiol and Management of Endometriosis Pain. ClinicalTrials.gov.
https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04527003
